جادوی رنگ ها

رنگ ها در طراحی و زندگی روزانهٔ انسان‌ها نقش اساسی ایفا می‌کنند. رنگ‌ها چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کنند. رنگ‌ ها می‌توانند بدون هیچ کلامی پیام‌های مهمی را به مخاطب انتقال دهند. اما از کجا بدانیم ترکیب چه رنگ‌هایی زیبا است و کنار هم قرار گرفتن کدام رنگ‌ها زیبا نیست؟ پاسخ ساده است: نظریهٔ رنگ‌ها.

هنرمندان و طراحان از قرن‌ها پیش از نظریهٔ رنگ‌ها در کارهایشان استفاده می‌کرده‌اند، و همچنان فرصت یادگیری بیشتر دراین‌باره وجود دارد. استفاده از این نظریه سبب می‌شود بتوانیم به‌درستی و با اطمینان کامل رنگ‌های موردنظر خود را انتخاب کنیم. فرقی نمی‌کند کار شما طراحی دکور است یا در حال انجام پروژهٔ طراحی هستید.

اصول اولیهٔ رنگ‌ها

آیا بحث رنگ‌های اصلی و رنگ‌های فرعی در دوران مدرسه را به یاد می‌آورید؟ بنابراین تا حدودی با اصول اولیهٔ رنگ‌ها آشنا هستید.

رنگ‌های فرعی از ترکیب دو رنگ اصلی به دست می‌آیند. از ترکیب کردن قرمز و زرد، نارنجی، از ترکیب زرد و آبی، سبز؛ و از ترکیب آبی و قرمز بنفش به دست می‌آید.

اگر این‌ها را باهم ترکیب کنیم، رنگ‌های میانه به دست می‌آیند. رنگ‌هایی مانند قرمز متمایل به نارنجی و زرد متمایل به سبز از این قبیل رنگ‌ها هستند. چینش همهٔ این رنگ‌ها در کنار هم، چرخهٔ رنگ‌ها را تشکیل می‌دهند.

بررسی دقیق‌تر رنگ‌ها

اکنون‌که «چرخهٔ رنگ‌ها» را شناختید، نوبت آشنایی با مفاهیم رنگ مایه (hue)، خلوص رنگ (saturation) و غلظت (value) است. این مفاهیم کاربرد عمومی ندارند اما مفاهیمی کلیدی برای پی بردن به ریزه‌کاری‌های مربوط به دنیای رنگ هستند.

رنگ مایه (hue)

رنگ مایه یا hue ساده‌ترین مفهوم است؛ می‌توان آن را هم‌معنی با واژهٔ رنگ در نظر گرفت. در مثال زیر، رنگ مایه آن و به‌عبارتی‌دیگر، رنگ آن ارغوانی است؛ یا شاید فرد دیگری رنگ آن را قرمز روشن تشخیص دهد.

خلوص رنگ (saturation)

خلوص رنگ یا saturation به تراکم بستگی دارد. درواقع خلوص رنگ میزان درخشندگی یا کم‌رنگی را تعیین می‌کند. رنگ‌هایی با خلوص بالا براق‌تر و درخشنده‌تر هستند. رنگ‌های با خلوص کم، ملایم هستند؛ رنگ‌مایه و حرارت کمی دارند.

غلظت (value)

غلظت یا value، غلیظ و رقیق بودن (تیرگی و روشنی) رنگ را تعیین می‌کند. غلظت رنگ از سیاه تا سفید متغیر است. در تصویر زیر، رنگ‌های مختلفی را مشاهده می‌کنید که در بالاترین نقطه، قهوه‌ایِ متمایل به قرمز و در انتها صورتی روشن وجود دارند

ساخت طرح‌های رنگی

چگونه رنگ‌ها را در کنار هم قرار دهیم تا طرح ما زیبا و حرفه‌ای باشد؟ باید از اصل تناسب رنگ‌ها (color harmony) استفاده کرد که بر اساس سعی و خطا به‌دست‌آمده است. «تناسب رنگ‌ها» با استفاده از چرخهٔ رنگ‌ها، ترکیب رنگی پیشنهاد می‌کند که مورد تأیید همه است. در ادامه رایج‌ترین نوع تناسب رنگ‌ها را موردبررسی قرار می‌دهیم.

تک‌رنگی (Monochromatic)

تک‌رنگی یا Monochromatic ساده‌ترین راهکار برای ایجاد تناسب بین رنگ‌ها است. این به دلیل استفاده از فقط یک رنگ یا رنگمایه(Hue) است. برای خلق یک طرح و نمای تک‌رنگ، کافی است ابتدا از چرخهٔ رنگ‌ها، رنگی انتخاب کنیم؛ سپس غلظت (Value) وخلوص رنگ (saturation) را کم‌وزیاد کنیم تا به ترکیب رنگ موردنظر خود برسیم.

ویژگی خوب طرح‌های تک‌رنگ این است که رنگ‌ها همیشه باهم جور درمی‌آیند. دلیل سازگاری کامل رنگ‌ها این است که فقط از یک نوع رنگ استفاده‌شده است.

رنگ‌های متشابه (Analogous)

رنگ‌هایی که در «چرخهٔ رنگ‌ها» در کنار هم هستند را رنگ‌های متشابه می‌گویند. اگر از این رنگ‌ها در طرح و نمای خود استفاده کنیم درواقع یک طرح Analogous یا طرحی با رنگ‌های متشابه تشکیل داده‌ایم. مثلاً قرمز و نارنجی با یکدیگر و آبی و سبز با یکدیگر متشابه هستند.

بدون هیچ‌گونه ترسی، رنگ‌های موردنظر خود را کنار هم قرار دهید و ترکیب رنگ منحصربه‌فرد خود را بسازید؛ منظور «تناسب رنگ‌ها» دقیقاً همین است و چیز دیگری نیست. روش‌های موجود، فقط برای این هستند که در آغاز راه به شما کمک کنند و در پیدا کردن ایده‌های جدید الهام‌بخش شما باشند.

رنگ‌های مکمل (Complementary)

رنگ‌هایی که در چرخهٔ رنگ‌ها روبروی یکدیگر هستند را رنگ‌های مکمل (Complementary) می‌گویند. مثلاً نارنجی مکمل آبی است؛ و قرمز مکمل سبز است. برای اینکه نمای طرحتان ساده نباشد، رنگ‌های دیگری نیز به دو رنگ مکمل اضافه کنید. برای این کار روشنی، تیرگی و خلوص رنگ‌های مکمل (saturation) را تغییر دهید.

رنگ‌های مکمل انشعابی (Split-complementary)

اگر از دو رنگی که در کنار رنگ مکمل قرارگرفته‌اند برای طرح خود استفاده کنیم، درواقع از رنگ‌های مکمل انشعابی (Split-complementary) استفاده کرده‌ایم.

با استفاده از این روش، همچنان تفاوت و تمایز رنگ‌ها (contrast) به‌خوبی رنگ‌های مکمل قابل‌مشاهده است. در این روش نیاز به‌دقت و بررسی بیشتری وجود دارد که البته باعث جذابیت بیشتر طرح شما خواهد شد.

رنگ‌های سه‌گانه (Triadic)

در این نوع طرح، از سه رنگ در «چرخهٔ رنگ‌ها» استفاده می‌شود که فاصله‌های آن‌ها از یکدیگر برابر است و یک مثلث متقارن تشکیل می‌دهند.

ترکیب رنگ‌های سه‌گانه خیلی جذاب هستند، مخصوصاً زمانی که از رنگ‌های اصلی و فرعی استفاده شود. این نکات را برای استفاده در طرح‌های خود مدنظر داشته باشید.

رنگ‌های چهارگانه (Tetradic)

در این روش، به‌جای استفاده از یک جفت رنگِ مکمل، از دو جفت رنگِ مکمل استفاده می‌شود. با این روش یک مستطیل در چرخهٔ رنگ‌ها تشکیل می‌شود. برای کسب نتیجهٔ بهتر، از یک رنگ بیشتر استفاده کنید و رنگ‌های دیگر را طوری انتخاب کنید که توجه بیشتری به خود جلب می‌کنند.

اشتباهات رایج

هنگام کار با رنگ‌ها بایدها و نبایدهایی وجود دارد. آیا تابه‌حال از قرار گرفتن دو رنگ خاص در کنار هم، احساس کرده‌اید که لرزشیدر رنگ‌ها وجود دارد؟

راه‌حل این است که روشنی، تیرگی یا خلوص (saturation) مربوط به یکی از رنگ‌ها را تغییر دهید. بعضی‌اوقات با ایجاد کمی تمایز (Contrast) در بین رنگ‌ها، جلوهٔ مناسب‌تری ساخته خواهد شد.

خوانا بودن از ویژگی‌های مهم در طراحی است. مخصوصاً اگر نوشته‌ای در طراحی وجود دارد، رنگ‌ها باید واضح و مشخص باشند، چشم را اذیت نکنند و با چشم سازگاری داشته باشند.

بعضی مواقع لازم نیست همهٔ اجزای طراحی را رنگ‌آمیزی کرد.

رنگ‌های خنثی مانند سیاه، سفید و خاکستری در ایجاد تعادل در طراحی شما مؤثر است؛ این موضوع هنگام استفادهٔ عملی از رنگ‌ها کاملاً مشخص است.

انتخاب رنگ مناسب

هر رنگ انتقال‌دهندهٔ پیامی است. ضروری است سبک و سیاق طرح خود را بشناسید و متناسب با آن رنگ مناسبی انتخاب کنید.

مثلاً رنگ‌های روشن بیشتر مناسب سبک‌های مدرن یا بامزه است.

رنگ‌های ملایم بیشتر در کارهای رسمی یا کسب‌وکارها استفاده می‌شوند.

گاهی زمینهٔ فعالیت تأثیرگذار است. با تمرین و کمی خلاقیت، محدودیتی برای شما وجود نخواهد داشت.

الگوبرداری

شما می‌توانید از جاهای گوناگون و جذاب ایده بگیرید. تبلیغات، برندهای گوناگون و آثار هنری مشهور موارد خوبی برای گرفتن ایده‌های ناب است.

شما می‌توانید از منابع موجود در وب استفاده کنید و برای کارتان ترکیب رنگ مناسبی بسازید.

معمولاً طراحان مجرب از محیط پیرامون خود الگوبرداری می‌کنند. هیچ اشکالی ندارد از روی چیزی که دوستش دارید الگوبرداری کنید.

چینش همهٔ اجزا در کنار یکدیگر

به هر طرف نگاه کنید، رنگ‌ها را مشاهده می‌کنید. شاید استفاده از آن‌ها برای شما کمی عجیب باشد، اما در واقعیت این‌طور نیست. همه‌چیز را امتحان کنید و نکات گفته‌شده در مورد نظریهٔ رنگ‌ها را فراموش نکنید. طولی نخواهد کشید که به‌سادگی خوردن یک لیوان آب، می‌توانید رنگ‌های زیبا و چشم‌نوازی انتخاب کنید.

منبع: mag.hostiran.net